วัดพระศรีสรรเพชญ์ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา

โดย มณีรัตน์ วงษ์ลา

เมื่อครั้งสมัยที่กรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานีพระมหากษัตริย์ทรงมีพระราชนิยมในการสร้างวัดวาอารามเป็นจำนวนมาก อาทิเช่น วัดพุทไธสวรรย์ วัดมหาธาตุ วัดราชบูรณะ วัดพระราม เป็นต้น พระอารามหลวงเหล่านี้มีความสำคัญทางประวัติศาสตร์ศิลปะและโบราณคดี ซากปรับหักพังที่ปรากฏให้เห็นอยู่ในปัจจุบันเป็นประจักษ์พยาน แสดงให้เห็นถึงความเจริญรุ่งเรืองของชาติบ้านเมืองในอดีตได้เป็นอย่างดี พระอารามหลวงที่มีความสำคัญอย่างยิ่ง ตลอดสมัยที่กรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานี ได้แก่ “ วัดพระศรีสรรเพชญ์ ”

วัดพระศรีสรรเพชญ์ ตั้งอยู่ที่ ต. ประตูชัย อ. พระนครศรีอยุธยา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา อยู่ในเขตพระราชวังโบราณ อยู่ทางทิศเหนือของวิหารพระมงคลบพิตร เป็นวัดพุทธาวาสที่ไม่มีพระสงฆ์จำพรรษา เพื่อใช้ประกอบพิธีกรรมทางศาสนา พระราชพิธี เช่น พระราชพิธีถือน้ำพิพัฒน์สัตยา และเป็นที่บรรจุพระบรมอัฐิพระมหากษัตริย์ เปรียบได้กับวัดพระศรีรัตนศาสดารามในพระบรมมหาราชวังในกรุงเทพมหานคร แต่แตกต่างกับวัดมหาธาตุสุโขทัย ซึ่งมีพระสงฆ์จำพรรษา ทั้งวัดมหาธาตุ สุโขทัย,วัดพระศรีสรรเพชญ์ อยุธยาและวัดพระศรีรัตนศาสดาราม ต่างก็ถูกสถาปนาขึ้น “เพื่อเป็นวัดประจำพระราชวัง”

เดิมในสมัยสมเด็จพระรามาธิบดีที่ ๑ ใช้เป็นที่ประทับ ต่อมาพระองค์ทรงโปรดเกล้าฯให้ทรงสร้างพระราชมณเฑียรขึ้นใหม่ทางตอนเหนือ ต่อมาในปี พ.ศ. ๒๐๓๕ รัชสมัยของสมเด็จพระรามาธิบดีที่ ๒ พระองค์ทรงโปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระสถูปเจดีย์องค์ตะวันออก เพื่อบรรจุพระอัฐิของพระราชบิดา หลังจากนั้นในปี พ.ศ. ๒๐๔๒ พระองค์ก็ทรงให้สร้างพระเจดีย์องค์ต่อมา ซึ่งเป็นพระเจดีย์องค์กลาง เพื่อบรรจุพระอัฐิของสมเด็จพระบรมราชาที่ ๓ พระบรมเชษฐาธิราช ในปีต่อมา พ.ศ. ๒๐๔๓ สมเด็จพระรามาธิบดีที่ ๒ ทรงสร้างพระวิหาร ทรงหล่อพระพุทธรูปยืนสูง ๘ วา (ประมาณ ๑๖ เมตร) หุ้มด้วยทองคำหนัก ๒๘๖ ชั่ง (ประมาณ ๑๗๑ กิโลกรัม) ประดิษฐานไว้ในวิหาร ถวายพระนามว่า พระศรีสรรเพชญดาญาณซึ่งภายหลังเมื่อเสียกรุง พ.ศ. ๒๓๑๐ พม่าได้เผาลอกทองคำไปหมด และองค์พระพังยับเยิน รัชกาลที่ ๑ จึงโปรดเกล้าฯให้ย้ายมาประดิษฐานวัดพระเชตุพนและ บรรจุชิ้นส่วนซึ่งบูรณะไม่ได้เหล่านั้นไว้ในเจดีย์องค์ใหญ่ที่สร้างขึ้นแล้ว พระราชทานชื่อเจดีย์ว่า เจดีย์ศรีสรรเพชญดาญาณเจดีย์ องค์ที่ ๓ ถัดมาจากด้านทิศตะวันตกเป็น เจดีย์บรรจุพระอัฐิ ของสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ ๒ ซึ่งสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ ๔ (พระหน่อพุทธางกูร) พระราชโอรสได้โปรดให้สร้างขึ้น

เจดีย์ทั้งสามองค์นี้เป็นเจดีย์ทรงระฆังแบบลังกา ในรัชสมัยพระเจ้าทรงธรรมพระองค์โปรดเกล้าฯให้สร้าง 'พระที่นั่งจอมทองตั้งอยู่ใกล้ๆ กำแพงทางด้านติดกับวิหารพระมงคลบพิตร เพื่อ ให้เป็นสถานที่ให้พระสงฆ์บอกเล่าหนังสือพระสงฆ์ ราวรัชสมัยสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศมีการบูรณะปฏิสังขรณ์วัดหลวง แห่งนี้เป็นครั้งแรก ในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวพระยาโบราณราชธานินทร์สมุห เทศาภิบาลมณฑลกรุงเก่า ได้ดำเนิน การขุดสมบัติจากกรุภายในเจดีย์ พบพระพุทธรูปเครื่องทองมากมาย และในสมัยจอมพล ป.พิบูลสงครามได้มีการบูรณะ วัดนี้จนมีสภาพที่เห็นอยู่ในปัจจุบัน

ศิลปกรรมที่สำคัญ พระเจดีย์สามองค์ ซึ่งเป็นเจดีย์ประธานของวัดทำเป็นเจดีย์ทรงระฆัง ตั้งอยู่บนฐานไพทีรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า ลักษณะของเจดีย์ประกอบด้วยฐานเชียงกลมซ้อนกันสามชั้น เหนือขึ้นไปเป็นฐานปัทม์ ๑ ชั้น รองรับมาลัยเถาเหนือชั้นมาลัยเถาเป็นฐานปัทม์อีกชั้นหนึ่ง ถัดขึ้นไปเป็นองค์ระฆังทรงลังกาที่นิยมสร้างกันในสมัยสุโขทัย เหนือองค์ระฆังเป็นบัลลังก์รูปสี่เหลี่ยมจัตุรัสทำเป็นฐานปัทม์ ระหว่างปล้องไฉนซึ่งเป็นส่วนยอดกับบัลลังก์มีเสาหานรองรับแกนก้านฉัตร ข้างองค์พระเจดีย์ทำเป็นซุ้มทิศทั้งสี่ทิศ มีบันไดทางขึ้นเหนือซุ้มประดับด้วยเจดีย์ทรงกลมระหว่างองค์พระเจดีย์มีพระมณฑป องค์ด้านทิศตะวันออกประดิษฐานรอยพระพุทธบาท รอบพระเจดีย์ทั้งสามองค์นี้มีระเบียงคต ซึ่งหักพังเหลือแต่ฐานราก ภายในระเบียงคตเป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูปปั้นประทับนั่งเรียงกันเป็นแถว ปัจจุบันเหลืออยู่ให้เห็น ๓ องค์

ภายในวัดพระศรีสรรเพชญ์ ยังมีสิ่งสำคัญที่ไม่ได้กล่าวในรายละเอียดในที่นี้ได้แก่ พระอุโบสถ วิหารพระป่าเลไลยก์ วิหารพระโลกนาถ วิหารพระสี่อิริยาบท เจดีย์ราย ๓๕ องค์ วิหารถวายทักษิณานุประทาน ระเบียงคต หอระฆัง ท่อน้ำประปาดินเผา และชิ้นส่วนพระพุทธรูป ปัจจุบันเหลือเพียงซากอิฐปูนและเจดีย์สามองค์ที่ตั้งตระหง่านเป็นจุดเด่น แต่ยังคงเป็นจุดที่ดึงความสนใจของนักท่องเที่ยวให้เข้ามาเยี่ยมชมอยู่เสมอ และเมื่อได้ลองจินตนาการดูก็จะรู้สึกถึงความยิ่งใหญ่และความงดงามของกรุงศรีอยุธยาในสมัยที่ยังเป็นราชธานี

อ้างอิง

พัฑร์ แตงพันธ์ สถาบันอยุธยาศึกษา. วัดพระศรีสรรเพชญ์. สืบค้นเมื่อ ๑๔ มกราคม ๒๕๕๗. จาก http://www.ayutthayastudies.aru.ac.th/content/view/202/116/.

รศ.วิสุทธิ์ ภิญโญวาณิชกะ. (2551). วัดพระศรีสรรเพชญ์ : สุสานกษัตริย์อยุธยา. สืบค้นเมื่อ ๑๓ มกราคม ๒๕๕๗. จาก http://www.wisut.net/อยุธยา-บทความ/วัดพระศรีสรรเพชญ์-สุสา/

comingthailand.com . พระนครศรีอยุธยา :วัดพระศรีสรรเพชญ์. สืบค้นเมื่อ ๑๒ มกราคม ๒๕๕๗. จาก http://www.comingthailand.com/ayutthaya/wat-phrasisanphet.html.

องค์แรก ด้านตะวันออก (ขวาสุด) บรรจุพระบรมอัฐิของสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ องค์ที่สอง (กลาง) บรรจุบรมพระอัฐิของสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ ๓ องค์ที่สาม ด้านตะวันตก (ซ้ายสุด) บรรจุพระบรมอัฐิของสมเด็จพระรามาธิบดีที่ ๒

มณฑปหน้าพระเจดีย์องค์แรก